Mieszkanie Chłopów

Mieszkanie Chłopów

Uwagi ogólne

Dla XVI wieku i późniejszego okresu można wymienić kilka charakterystycznych cech ówczesnego mieszkania i budownictwa:

1. Chałupy budowano głównie z drewna, rzadko z gliny i chrustu. Należy pamiętać przy omawianiu budownictwa o występowaniu licznych odrębności regionalnych np. w Małopolsce kurne paleniska ( czyli chałupy bez kominów ) występowały aż do XVIII w.
2. Łączono pod wspólnym dachem część mieszkalną ( sień, izba, komora ) z częścią gospodarską. Mieszkano czasami wspólnie ze zwierzętami gospodarskimi.
3. Podłogę stanowiła ubita glina, drewniane podłogi stanowiły rzadkość.

Okna były małe, zasłonięte pęcherzami zwierzęcymi, ale już często w XVI w. spotkać można szkło w oknach chałup.

Chałupa kmieca

Wygląd mieszkania chłopskiego uzależniony był w znacznym stopniu od zamożności ich właściciela. Bogaci chłopi mieszkali w swoich chałupach a najbiedniejsi mieszkańcy wsi - komornicy i ludzie luźni u swoich aktualnych gospodarzy ( wyjaśnienie pojęć na stronie Podział ludności wsi ). Chałupa zamożnego kmiecia wyglądało w przybliżeniu tak ( jest to rekonstrukcja wyglądu z XVII wieku ). Obok znajduje się jej plan.

Jak widać był to długi budynek z małymi oknami i podcieniem. Kryty oczywiście słomą, tylko zamożniejsze dwory kryto drewnianą dachówką. Spore rozmiary wynikały z potrzeby przechowywania części inwentarza żywego a nawet cennych narzędzi - służyła do tego obszerna sień. Porównanie planu tej chałupy z planem domostwa komornika z tych samych terenów wykazuje znacznie większe rozmiary kmiecego budynku. Wykonany jest on w sposób tak zwany amfiladowy - czyli, że do jednego pomieszczenia przechodzi się z drugiego. Izba, która miała wymiar 6 x 5 metrów była głównym pomieszczeniem chałupy.

Chałupa kmieca w Prusach Królewskich

Właściciele większych gospodarstw stawiali nieco odmienne budynki. Centralne miejsce w nich stanowiła sień. Po jednej jej stronie znajdowała się izba wraz z komorą, a po drugiej - pomieszczenia gospodarcze. Sień zajmowała w nich dwie kondygnacje i miała wjazd od strony podcienia. Nad nim znajdował się spichrz. Po drugiej stronie chałupy mieściła się grupa pomieszczeń służących do mieszkania i być może w razie potrzeby przechowywania określonych rzeczy. Także poddasze można było wykorzystać do magazynowania. Na większości terenów w kraju spotykamy jednak taki rodzaj chałup jak te zaprezentowane na początku tej strony.

Można zobaczyć plan chałupy znajdującej się powyżej.

Warto porównać wygląd chałup z dworkiem szlacheckim. W GALERII zamieszczono rysunki kilku domostw chłopskich.  

Wyposażenie chałupy

Wyposażenie domostwa chłopskiego nie było zbyt bogate. Można wymienić następujące jego elementy : ława, skrzynie zastępujące dzisiejsze szafy, stołki i stoły - te rzadko. Na ławie lub na klepisku sypiano, izolując się od podłogi słomą. Pościel była zazwyczaj wykonana z lnu. W nielicznych domach na Pomorzu mogły znajdować się zegary. Chałupa chłopska służyła do przechowywania tego wszystkiego, co zostało wyprodukowane w gospodarstwie. Stosowano tutaj np. beczki słomiane na zboże. W izbie spotkać można było wszelkiego typu drobny sprzęt rzemieślniczy służący do napraw, tkactwa itd. Wyposażenie chałupy warto porównać z wnętrzem dworu szlacheckiego.
W GALERII znajdują się drzeworyty ukazujące wyposażenie gospodarstwa domowego.