Produkcja Roślinna - Ogrodnictwo

Ogrody chłopskie liczyć mogły w XVI wieku około 0,5 - 1 morgi ( czyli około 0, 25 ha - 0,5 ha ). Położone były blisko zabudowań i ogrodzone. Podobnie rozplanowane były ogrody przy folwarkach, ich wielkość mogła sięgać 2 - 3 morgów. W źródłach można znaleźć dużo informacji o występowaniu ogrodów w XVI wieku. Według szacunkowych obliczeń dla Wielkopolski aż 80 - 90 % folwarków posiadało ogrody. Pojedyńczy folwark posiadał zazwyczaj kilka ogrodów. Na wielu drzeworytach ukazane są prace w ogrodzie co potwierdza ich rozpowszechnienie na wsi. Jednak nie zawsze tworzenie ogrodów spotykało się z dobrym przyjęciem szlachty.




Anzelm Gostomski - autor podręcznika gospodarowania na folwarku pisał, że

,, na ogrody siła gnoju wychodzi, byłaby na tym pszenica z większym pożytkiem ".

 Ponadto produkcja owoców ani warzyw nie była głównym zadaniem folwarków, ani gospodarstw chłopskich. Główne dochody czerpały one z wytwarzania zboża na sprzedaż. Najczęściej w ówczesnych ogrodach spotkać można było : jabłonie, grusze, śliwy i czereśnie. Zapewne rosły w nich też : maliny, agrest i inne krzewy owocowe - choć tutaj należy zauważyć, że nie są one wymieniane w źródłach. W lepszych klimatycznie regionach uprawiano : winorośl, morele i brzoskwinie. W związku z dużą produkcją piwa uprawiano chmiel.

Prace w ogrodzie jak i jego wygląd dobrze pokazane są na ciekawym drzeworycie ( 65 KB ) z pracy Piotra Crescentyna, Księgi o gospodarstwie, Kraków 1549. Więcej drzeworytów przybliżających gospodarowanie w ogrodzie znajduje się w GALERII. Tam również można obejrzeć winnice oraz drzewaowocowe.
( Drzeworyt powyżej pochodzi z pracy Bartosza Paprockiego, Koło rycerskie, Kraków po 1575. Rozmiar oryginalny to 4,8 cm x 8,5 cm. )

Inne rośliny

Do roślin ogrodowych i uprawianych w ogrodach zaliczyć należy jeszcze : marchew, buraki, kapustę, rzodkiew, czosnek, cebulę, ogórki, pietruszkę, chrzan. Były one wykorzystywane we własnym gospodarstwie do konsumpcji. Najpopularniejsza była uprawa kapusty w tzw. kapustnikach, specjalnie wydzielonych poletkach.

Chłopi - prawdopodobnie częściej sprzedawali wszystkie wymienione wyżej rośliny w pobliskich miastach.
W gospodarstwie chłopskim i folwarcznym często uprawiano jeszcze groch i proso. Przypuszcza się, że zajmować mogły one do 10 % powierzchni.
Dla przykładu można podać średni procentowy udział upraw poszczególnych warzyw w szlacheckich ogrodach folwarcznych w Wielkopolsce. Kapusta zajmowała 34,3 % powierzchni ogrodów, marchew 14,2 %, cebula 11,4 %, konopie 10 %, anyż 4,6 % a mak 0,5 %.

UWAGA : W XVI wieku na ziemiach Korony w miastach i na dworach magnackich zaczęło się upowszechniać warzywnictwo. Było to związane z włoskimi wzorami zaszczepianymi przez królową Bonę i jej otoczenie.

Warto zapoznać się z rodzajami chłopskiego Pożywienia w XVI wieku.
Drzeworyty na których pokazano wygląd warzyw znajdują się w GALERII.