Technika uprawy i narzędzia - orka

Najważniejszym ze stosowanych w XVI wieku zabiegów agrotechnicznych była orka. Dokonywano jej przy pomocy pługa koleśnego czyli z kołami ( na ilustracji ). Na terenie Korony był on najczęściej spotykany. Podstawowymi jego częściami były : odkładnica ( c ), lemiesz ( b ), płoza ( a ) i krój ( d ). Narzędzie to wykonane było z drewna ( szkielet ), tylko lemiesz miało żelazny. Czasami i okucia kół były metalowe. Do poruszania pługów starano się wykorzystać zwierzęta mające dużą siłę uciągu - najczęściej : woły lub konie ( więcej w : Hodowli zwierząt ). Narzędzia te nie były doskonałe i słabo przerzucały ziemię. Przed siewem pole zaorywano 2 - 3 razy. Oblicza się, że na zaoranie gospodarstwa o wielkości 0,5 łana ( około 8,5 ha ) potrzeba było około 25 - 30 dni. W Wielkim Księstwie Litewskim i na ziemiach ruskich często używano sochy. Na lekkich glebach z powodzeniem można było zastosować płużycę czyli pług bez przodka i kół. Poniżej fragment drzeworytu przedstawiający orkę końmi. 

Zabiegu tego dokonywali najczęściej chłopi - poddani pana w ramach pańszczyzny sprzężajnej. Często folwark posiadał własne narzędzia do przeprowadzenia orki. Czasami zastosowanie znajdowało jeszcze radło, które praktycznie przecinało tylko ziemię nie powodując jej wzruszenia.

Więcej drzeworytów przedstawiających orkę znajduje się w GALERII.
( Ilustracja powyżej to fragment drzeworytu z pracy Piotra Crescentyna, O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich pożytków, Kraków 1571.