Zabudowania Gospodarcze Folwarku Szlacheckiego - Młyn

Młyn

Ze względu na dominująca produkcję zboża w gospodarce folwarcznej i chłopskiej, młyn był jednym z najważniejszych obiektów gospodarczych służących jego przetwarzaniu. Pod względem napędu stosowanego do poruszania kamieni młyńskich wyróżnić można :

  1. Młyny napędzane wiatrem. Dominowały na terenach nizinnych ( Wielkopolska, Kujawy, Mazowsze, Pomorze ). Dane mówią o liczbie 116 takich młynów działających w województwie płockim w 1563 roku. Stanowiło to 47 % wszystkich młynów działających na tamtych terenach.
  2. Młyny napędzane przez zwierzęta chodzące w kieracie - woły lub konie. Ten rodzaj młyna należał do rzadkości.
  3. Młyny napędzane wodą - najczęściej spotykane, jeden przypadał już na dwie - trzy wsie.

Oczywiście obiekty te w XVI wieku nie były tak duże jak obecnie działające młyny, a ich możliwości przemiału także były bardzo małe. Ze względu na sposób wykorzystania energii wody młyny można podzielić na :


  • Napędzane kołem podsiębiernym - czyli wodą przepływającą pod kołem. Tego rodzaju konstrukcje znane były już w średniowieczu a w czasach nowożytnych zaczęły ustępować młynom z kołem nadsiębiernym.
  • Napędzane kołem nadsiębiernym - czyli przez wodę spadającą na koło. Ten typ młyna działał lepiej, stąd można było go coraz częściej spotkać w XVI wieku i później.

Zamieszczony tutaj drzeworyt pokazuje właśnie zasadę działania młyna o napędzie nadsiębiernym. Wodę piętrzono celowo, by uniezależnić się od jej okresowo niskiego poziomu i zwiększyć ilość otrzymywanej energii.
Młyn mógł należeć do pana wsi, lub też do młynarza ( więcej o tej grupie mieszkańców wsi znajduje się w : Podziale ludności wsi ). Ze względu na opłacalność przemiału starano się wymusić na chłopach korzystanie z młynów będących własnością szlachty.
Warto zapoznać się z młóceniem zboża - czyli pozyskiwaniem ziarna ze snopów.

( Drzeworyt z pracy Piotra Crescentyna, O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich pożytków, Kraków 1571. )



Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

GALERIA : Chałupy chłopskie

Obraz
Drewniana chałupa chłopska z Kuzawki nad Bugiem. Ten rysunek z XIX wieku przybliża wygląd przeciętnej chałupy chłopskiej z XVIII w. Wcześniejsze budownictwo - z interesującego nas XVI wieku nie odbiegało specjalnie od spotykanego później na ziemiach polskich. Więcej informacji o domach chłopskich znajduje się na stronie :  Mieszkanie . ( Ilustracja z : Z. Gloger, Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. I, Warszawa 1972, s. 233 ).aupy chłopskie Drewniana chałupa zamieszkiwana najprawdopodobniej przez wiejskiego rzemieślnika, zajmującego się naprawą wozów ( tzw. stelmach ). Więcej informacji o rzemieślnikach jako mieszkańcach wsi znajduje się na stronie :  Podziałludności wsi . ( Ilustracja z : Historia kultury materialnej Polski w zarysie, t. III, Od XVI do połowy XVII wieku, pod red. A. Keckowej i D. Molendy, Wrocław 1978, s. 242 ; ilustracja ta to fragment sztychu z pierwszej połowy XVII w. ) Widoczna obok budowla może być zarówno chł...
Czytaj więcej

GALERIA : Bramy dworskie

Obraz
Brama dworska pojawiała się już w XVI wieku. Posiadały ją początkowo najbardziej zamożne dwory, ale z biegiem czasu się rozpowszechniła. Brama stała na głównym trakcie prowadzącym w stronę dworu - mogły się nad nią znajdować pomieszczenia służby. Miała charakter obronny i reprezentacyjny. ( Więcej informacji o dworach znajduje się na stronie :  Wygląd folwarku , warto zobaczyć :  galerię dworów . Obok brama z dworu w Paplinie ( zniszczona w okresie I wojny światowej ). ( Ilustracja z : Z. Gloger, Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. I , Warszawa 1972, s. 204 ). Prosta brama dworska z Miratycz. Wydaje się, że w XVI wieku jeśli dwór miał bramę to właśnie taką - bardziej skromną w porównaniu z bramą dworu pokazaną powyżej. ( Ilustracja z : T. Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, Wrocław 1990, s. 408. )
Czytaj więcej

GALERIA: Dwory szlacheckie

Obraz
Drewniany dwór w miejscowości Wroceń na Podlasiu, zbudowany w 1787 roku - rysunek z XIX w. Charakterystyczną cechą tego dworu był ciekawy i dość nietypowy  .  Więcej informacji o wyglądzie dworów szlacheckich i ich wyposażeniu znajduje się na stronie :  Wygląd folwarku . ( Ilustracja z : Z. Gloger, Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. II , Warszawa 1972, s. 85 ). Drewniany dwór w Czarnożyłach prawdopodobnie z XVII - XVIII w. Rysunek uwypukla obronne elementy dworu - tzw. alkierze ( bokówki ), ,, narożne wyodrębnione części budowli, silnie występujące przed ściany zewnętrzne, kryte osobnym dachem ". Służyły one do polepszenia ostrzału na przedpolach dworu. Warto porównać z murowanym dworem z Szymbarku. ( Ilustracja z : T. Broniewski, Historia architektury dla wszystkich, Wrocław 1990, s. 408 ). Fasada dworu w Rogowie. Rysunek przedstawia stan z II połowy wieku XIX. Sam budynek dworu powstał w XVII lub XVIII w. Widać w nim ...
Czytaj więcej